Ακμή και παρακμή βυρσοδεψίας

Το πριν και το μετά

Τα βυρσοδεψεία του Καρλοβάσου επεξεργάζονταν δέρματα για την κατασκευή σολοδερμάτων. Την περίοδο 1880 έως το 1930 στην περιοχή λειτουργούσαν περίπου 50 επιχειρήσεις με 300 εργαζόμενους, που κάλυπταν το 25% της παραγωγής όλης της χώρας. Ο πλούτος που προέκυψε από την εξαγωγή των φημισμένων σαμιώτικων δερμάτων οδήγησε σε ανάπτυξη που άλλαξε τη μορφή του τόπου.

Στις παρακάτω φωτογραφίες απεικονίζονται στα αριστερά μια αποκατεστημένη σκεφιστική μηχανή που σώζεται στο Μουσείο Βυρσοδεψίας Σάμου, ενώ δεξιά μια σκεφιστική μηχανή φθαρμένη από τον χρόνο και παρατημένη σε ένα εγκαταλελειμμένο βυρσοδεψείο.

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο τα βυρσοδεψεία θα αρχίσουν να παρακμάζουν. Η ανάπτυξη του τουρισμού θα γίνει σταδιακά μια από τις βασικές κατευθύνσεις που ακολούθησε η οικονομία του τόπου. Σύμφωνα με τους τελευταίους βυρσοδέψες που ζουν ακόμα, οι λόγοι που οδήγησαν σε οριστικό κλείσιμο τα εργοστάσια βυρσοδεψίας στο Καρλόβασι στις αρχές του 21ου αιώνα ήταν καταρχάς η απροθυμία των νέων να συνεχίσουν την τέχνη, αφού εξακολουθούσε να είναι ιδιαίτερα κουραστικό και απαιτητικό επάγγελμα. Παράλληλα, το συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον για τον τουρισμό οδήγησε στη σταδιακή διακοπή των εργοστασίων, τα οποία παρά τη λειτουργία του βιολογικού καθαρισμού εξακολουθούσαν να ρυπαίνουν τη θάλασσα.

Βυρσοδεψείο Γεωργίου Νικολάου

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ακμής της βυρσοδεψίας στο Καρλόβασι αποτελεί το παραλιακό βυρσοδεψείο του Γεωργίου Νικολάου. Οι εργασίες κατασκευής του κράτησαν πολλά χρόνια και  τελικά λειτούργησε για πρώτη φορά το 1912. Ήταν το μεγαλύτερο και το πιο σύγχρονο της εποχής του. Οι σύγχρονοι κάτοικοι του Καρλοβάσου θυμούνται ακόμα την οικογένεια Νικολάου.

Υπήρξε περίοδος που το εργοστάσιο απασχολούσε 120 εργάτες και η ετήσια παραγωγή του άγγιζε τους 190-260 τόνους. Ο Νικολάου παρήγαγε διάφορες ποιότητες δέρματος, όπως σολοδέρματα, βακέτες, ιμάντες κίνησης μηχανών, δέρματα για έπιπλα κ.ά. Μέχρι και σήμερα ακόμα αποκαλείται «πατέρας της βυρσοδεψίας» στο Καρλόβασι.

Παθολογία και φυσικές καταστροφές

Σήμερα, το κτήριο εξακολουθεί να θεωρείται ένα αρχιτεκτονικό επίτευγμα, το οποίο λόγω της θέσης του, δίπλα στη θάλασσα, έχει σχεδόν απορροφηθεί από αυτήν. Άλλωστε, όπως έλεγαν και οι παλαιοί Καρλοβασίτες για τα κτήρια που βρίσκονταν κάτω από το δρόμο, δηλαδή από τη μεριά της θάλασσας, «απ’ κατ’ απ’ το δρόμο είν’ τς θάλασσας».

Σεισμός του 2020

Ο ισχυρός σεισμός που σημειώθηκε στη Σάμο στις 30 Οκτωβρίου του 2020 προκάλεσε πλήθος ζημιών, με τις περισσότερες από αυτές να εντοπίζονται στην περιοχή των Ταμπάκικων, αφού τα περισσότερα παλιά βυρσοδεψεία ήταν αφημένα στην τύχη τους. Αυτό οδήγησε στην αναγκαστική κατεδάφιση ορισμένων κτηρίων λόγω επικινδυνότητας. Τα υπόλοιπα κτήρια των βυρσοδεψείων παραμένουν μέχρι σήμερα αφημένα, με σοβαρά προβλήματα και ιδιαίτερα επικίνδυνα για περαστικούς της περιοχής, δημιουργώντας προβληματισμό για το τι θα απογίνουν και αν πρέπει να γίνουν προσπάθειες να διασωθούν.

Συζήτηση

Σε αυτόν τον σύνδεσμο εδώ γράψε δύο λέξεις που σου έρχονται στο μυαλό βλέποντας τις παραπάνω φωτογραφίες από την περιοχή των βυρσοδεψείων, όπως είναι σήμερα. Οι απαντήσεις σου, μαζί με αυτές των υπόλοιπων χρηστών θα εμφανιστούν στο σύννεφο λέξεων που ακολουθεί.

• Συζήτησε με φίλους /ες, συμμαθητές /τριες το σύννεφο λέξεων, όπως έχει διαμορφωθεί από τις απαντήσεις σας. Μπορείς να δικαιολογήσεις την επιλογή κάθε λέξης;

Ερώτηση

Πολύ συχνά η πολιτεία μέσω των αρμόδιων Υπηρεσιών της (π.χ. Υπουργείο Πολιτισμού) έρχεται αντιμέτωπη με περιπτώσεις ιστορικών κτηρίων που έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές είτε εξαιτίας της φθοράς του χρόνου είτε εξαιτίας φυσικών φαινομένων (π.χ. σεισμοί, πυρκαγιές) είτε ακόμα και ιστορικών γεγονότων (π.χ. πόλεμοι) και επομένως κινδυνεύουν να καταστραφούν. Οι ενέργειες για την επείγουσα διάσωσή τους πρέπει να γίνονται άμεσα.

• Για ποιους λόγους πιστεύεις ότι είναι απαραίτητη αυτή η κινητοποίηση;

Κατά τη γνώμη σου έχει σημασία να διατηρηθούν τέτοια κτήρια, όπως αυτά των βυρσοδεψείων στις δύο φωτογραφίες, και να εξακολουθούν να αποτελούν μέρος της φυσιογνωμίας του σημερινού τοπίου;

Ψήφισε στον σύνδεσμο εδώ και συζήτησε με τους φίλους /-ες ή συμμαθητές /-τριες σου τους λόγους που σε οδήγησαν στην απόφασή σου. Τα αποτελέσματα εμφανίζονται σαν σύννεφο λέξεων παρακάτω: